De razzia van 17 november 1942

Van vrijdag 14 oktober tot en met vrijdag 11 december 2022 staat de Razzia van 1942 centraal in het Huis van de Nijmeegse Geschieden in de Mariënburgkapel op het Mariënburgplein 26.

Op 17 november 2022 is het exact tachtig jaar geleden dat de grote razzia onder joodse mensen plaatsvond. Een reden om hier uitgebreid bij stil te staan. Het schokkende verhaal van de razzia wordt al zijn facetten vertelt aan de hand van persoonlijke verhalen en foto’s van de slachtoffers die dramatische feiten en gebeurtenissen weergeven. Dit alles wordt onderbouwd met persoonlijke brieven en andere documenten. Voor iedereen die meer wil weten over deze aangrijpende gebeurtenis. 

De grote razzia

In de nacht van 17 op 18 november 1942 vond in Nijmegen dus de grote razzia plaats. Maar liefst 196 Joodse inwoners werden daarbij opgepakt en per trein naar doorgangskamp Westerbork getransporteerd. Van daaruit werden de meesten van hen vrijwel direct op transport gesteld naar Auschwitz en andere vernietigingskampen. Slechts vier van hen overleefden het. De persoonlijke eigendommen van de Joodse families werden geconfisqueerd, hun woningen werden verbeurd verklaard en leeggeroofd. 

Anti-Joodse maatregelen

Door strikte maatregelen en verordeningen werden de Joden sinds 1941 steeds meer in het nauw gedreven en geïsoleerd van de rest van de samenleving. In navolging van nazi-Duitsland moesten Joden volledig uit het stadsbeeld verdwijnen. Met harde hand werden de Joodse burgers in Nijmegen  buiten de samenleving geplaatst en (weg)gepest.

Borden in de stad

Joodse kinderen konden alleen naar Joodse scholen. In de stad werden borden ‘Voor Joden verboden’ geplaatst. Zo ook in Nijmegen. Meerdere borden zijn om principiële redenen door instellingen en omwonenden geweigerd. Ook zijn er borden anoniem verwijderd. Vanaf juni 1941 werd het Joden verboden te verblijven in parken, cafés, restaurants, hotels, pensions, bioscopen, schouwburgen, sportvelden, zwembaden en badhuizen. Dit is slechts een greep uit alle anti-Joodse maatregelen.

Zwarte bladzijde

Uiteindelijk betekende de razzia en verdere vervolging de totale ondergang van bijna het hele Joodse bevolkingsdeel van de stad. Na 10 april 1943 woonden er in Nijmegen geen Joden meer, behalve zij die ondergedoken waren. 17 november 1942 was voor veel Joodse Nijmegenaren het tragische eindpunt van deze maatregelen. De expositie in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis geeft een helder en indringend beeld van deze inktzwarte bladzijde uit de geschiedenis van Nijmegen.

Openingstijden en toegang

Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis is iedere woensdag tot en met zondag van 13:00 uur tot 17:00 uur geopend. De toegang is gratis en de kapel is rolstoeltoegankelijk.