100 jaar waardevolle wetenschap

Op 7 februari 1923 besloot onze gemeenteraad dat er een universiteit in Nijmegen gevestigd kon worden. Je zou denken dat stad en gemeentebestuur dolblij zouden zijn, maar niets was minder waar. Het besluit werd voorafgegaan door weken van politieke en religieuze strijd in Nijmegen, met demonstraties, redes en pamfletacties. 

Hoewel de bevolking toen grotendeels katholiek was, vonden veel protestantse inwoners het geen goed idee dat hieraan gemeenschapsgeld besteed werd. Voorstanders bepleitten juist de culturele en economische voordelen voor Nijmegen. De stemming in de raad was exemplarisch: 16 katholieke stemmen voor en 15 andersgezinde stemmen tegen. Op 17 oktober 1923 opende de Katholieke Universiteit Nijmegen haar deuren, met als doel de emancipatie van katholieken te bevorderen. En vandaag kunnen we niet anders zeggen dan dat de voorstanders van een eeuw geleden gelijk hadden: de (inmiddels) Radboud Universiteit is van grote waarde voor de stad.

Terugblikkend op de afgelopen 100 jaar is het natuurlijk niet alles goud wat er blinkt. De recente berichten in de krant zijn daar een voorbeeld van. Er is echter alle reden om het eeuwfeest van dit waardevolle instituut voluit te vieren. Waardevol, want ik durf te stellen dat wij zonder universiteit slechts een willekeurige rustige provinciestad zouden zijn. Niet de bruisende, jeugdige kennisstad die Nijmegen anno 2023 is.

Aan allerlei maatschappelijke vraagstukken leverden Nijmeegse wetenschappers en studenten een belangrijke bijdrage. De universiteit liet ook vroeger kritisch en onafhankelijk van zich horen. Zo schreef ik eerder over de rol van rector en pater Titus Brandsma tijdens de opkomst van het nationaalsocialisme, en de rector, hoogleraren en studenten die in de Tweede Wereldoorlog opkwamen voor Joodse medeburgers. Uiteraard zorgt de universiteit ook voor werkgelegenheid en inkomsten, wat bijdroeg aan de ontwikkeling en welvaart van Nijmegen.

De kennis van de Radboud Universiteit is waardevol voor velen. Medici ontdekten hier hoe ziekten worden voorkomen of genezen. Of hoe je ermee kunt leven, zoals vorige maand tijdens een ‘Parkinsonweekend’ in Nijmegen centraal stond. Juristen dragen bij aan de rechtstaat en democratie, sociale wetenschappers helpen de samenleving beter te functioneren. Baanbrekende kennis over het heelal en de aarde, innovaties in taal en communicatie.

En de universiteit was inderdaad een motor achter de emancipatie van het katholieke zuiden van ons land. Hoewel de universiteit niet meer ‘katholiek’ heet, stimuleren Nijmeegse filosofen en theologen nog altijd het gesprek over de diepere betekenis van het leven. Elke keer dat een deskundige van de Radboud Universiteit uitleg geeft op tv en in de krant, staat Nijmegen weer even goed op de kaart.

Ik feliciteer daarom alle medewerkers, studenten, bestuurders èn de stad met 100 jaar waardevolle wetenschap in Nijmegen.