‘Slachtoffers komen weer even tot leven’

"Dodenherdenking heeft voor mij een dubbele betekenis. Het is een moment om stil te staan bij het leed dat de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog hebben moeten doorstaan. Anderzijds is het goed dat de verhalen overgedragen worden. Het is verschrikkelijk dat er in onze tijd nog steeds mensen op de vlucht zijn voor oorlog."

"Vroeger werd er niet over de oorlog gepraat bij ons thuis. Mijn vader wilde alles vergeten en het is lang een groot geheim gebleven", vertelt Desirée ('53, Nijmegen). Haar vader Louis overleefde een aantal concentratiekampen waaronder Auschwitz en hij ontsnapte uit de Dodenmars. Veel van zijn familieleden heeft hij nooit meer teruggezien. "Als kind voel je wel aan dat er iets speelt en ik denk dat ik rond mijn elfde op zoek ben gegaan naar de verhalen. Het begon met stiekem zoeken naar oorlogsboeken."

Op 4 mei 1995 wordt een monument ter nagedachtenis van de omgekomen Joodse burgers uit Nijmegen onthuld en in datzelfde jaar krijgt het pleintje met het standbeeld de naam Kitty de Wijzeplaats, vernoemd naar Desirées oudtante. Samen met haar zussen wordt Kitty in de avond van 17 november '42 opgepakt en via kamp Westerbork afgevoerd naar Auschwitz. Tijdens deze reis gooien zij briefkaarten met bemoedigende woorden uit de trein, in de hoop dat deze hun ouders weten te bereiken om hen gerust te stellen. Direct na aankomst worden Kitty en haar zus Joke op 15 december '42 echter vergast.

Jaren later hoort Desirée van haar vader het indringende verhaal over haar omgekomen familie. "Eind jaren 80 is hij zijn verhaal over de oorlog op gaan schrijven en gaf hij elk van zijn kinderen een manuscript dat later ook als boek Ontsnapping uit de Dodenmars is uitgegeven. Vanaf dat moment zijn de verhalen ook bij mij gaan leven. Mijn vader woonde op de Pontanusstraat en zijn nichten, waaronder ook Kitty, op de Graafseweg. Omdat ze niet zover van elkaar woonden, gingen ze veel met elkaar om en hij herinnert hen als slimme nichten. Zoals mijn vader over hen vertelde, voelden zij aan als familie die je kent en daardoor kon ik ook hun verdriet voelen."

Vandaag de dag heeft Desirée haar pilatesstudio aan de Pontanusstraat. "Het is de straat waar mijn opa en oma met hun gezin, en dus ook mijn vader, zijn weggehaald. Voor mij voelt dit als 'onze straat' die deel uitmaakt van onze heftige familiegeschiedenis."

Elk jaar leest Desirée de namen voor van haar omgebrachte familieleden en andere slachtoffers. "Het is een emotioneel moment en al lezende komt er altijd een brok in mijn keel. Wanneer je iemands naam opleest komt de persoon weer tot leven en bij elke naam zie ik diegene als het ware voorbij lopen."