Nijmegen en Suriname

Nijmegen en Suriname zijn verbonden. In onze stad wonen zo’n 1600 Nijmegenaren die Suriname als herkomstland hebben. En onze landen hebben een lange gezamenlijke geschiedenis. Ik vertel u in dat verband graag over een kunstwerk waar ik vijf jaar geleden voor het eerst van hoorde, toen ik samen met mijn vrouw en vrienden het Surinaamse museum Bakkie bezocht. 

De museumeigenaren Marsha Mormon en Bas Speks vertelden ons dat ze in 2017 een diorama (kijkkast) over een koffieplantage op het spoor waren gekomen uit de collectie van het Nijmeegse Valkhof Museum. Marsha’s betovergrootvader werd in slavernij geboren op die plantage, Kerkshoven. Zij heeft nu een museum over de geschiedenis van haar familie en het gebied.   

Bas en Marsha wezen het Nijmeegse museum op het belang van deze kijkkast, die al lang in het depot stond. Daardoor beseften medewerkers van het Valkhof dat de diorama juist een rol zou moeten spelen in het vertellen over de belangrijke gezamenlijke geschiedenis tussen Nederland en Suriname. 

Er kwam een bijzondere samenwerking tot stand, waarbij ik als burgemeester, vanuit interesse voor het land en het onderwerp en de band met onze stad, betrokken ben gebleven.   

De diorama is gemaakt door de Surinaamse kunstenaar Gerrit Schouten in 1823. Je ziet een driedimensionaal tafereel op koffieplantage Kerkshoven aan de Warappakreek. Het was een soort pronkstuk en schetst een beeld van de plantage dat de Nederlandse eigenaren destijds zal zijn bevallen, in vol bedrijf, haast idyllisch. 

Nu kijken we daar met heel andere ogen naar. De kijkkast vertelt namelijk niet het hele verhaal: er woonden en werkten 140 tot slaaf gemaakte mensen. De akkers waar hun zware werk plaatsvond en de gewelddadige onderdrukking zijn niet afgebeeld.

Door de samenwerking tussen Museum Bakkie en het Valkhof Museum is deze week in het Nationaal Archief van Suriname een tentoonstelling geopend, met een hoogwaardige replica van de kijkkast. Die wordt nu voor het eerst aan het Surinaamse publiek getoond en blijft daarna permanent in Bakkie.

De tentoonstelling heet ‘Uit de schaduw van het diorama, plantage Kerkshoven’. Onderzoek bracht namelijk de verhalen van tot slaaf gemaakten aan het licht, die niet van het diorama af te lezen zijn. 

De diorama staat weliswaar symbool voor de moeilijke gezamenlijke geschiedenis van onze landen, maar biedt ons nu de kans om hier samen over te praten en van te leren. 

Ik was als (trotse) burgemeester vanzelfsprekend graag bij de opening geweest, maar Suriname ligt nu eenmaal niet naast de deur. Wij krijgen gelukkig ook in Nederland nog de kans, want in 2025 opent het Valkhof Museum een tentoonstelling naar aanleiding van het project.